Salep nedir biliyormuydunuz? Orkide'yi tanıyormuyuz?

 

S A L E P  V E  O R K İ D E  İ L İ Ş K İ S İ

 

Türkiye'de 4 bin çeşide yakın Türkiye ve bölgeye özgü endemik bitkiler vardır. Bunlardan biri de Orkide'dir. Salep,  Salepgiller (Orchidaceae) ailesindendir. Türkiye'de en çok Batı, Güneybatı, Güney ve Kuzey Anadolu olmakla beraber Anadolu’nun birçok yerinde yetişir diyor ve devam ediyor Sayın İsmail Tokalak ''Küreselleşme Kıskacında Türk Tarımı'' adlı kitabında Salep hakkında yazıyor ve Tarımdaki fırsatlardan biri olarak görüyor.

 

Orchis, Ophyris, Serapias, Platanthera, Dactylorhiza vs. cinslerine ait türlerin yumrularına verilen ad. Bu bitkilerin toprak altında iki yumrusu bulunur. Bunlardan biri ana yumrudur ve o senenin gövdesini

verir. Diğeriyse gençtir (hemşire veya kardeş yumru) ve gelecek yılın yumrusunu verir. Salep elde edilen türlerin hepsi yumruludur. Salep daha çok kireçli toprakları sever. Ormanlık bölgelerde yetişen saleplerin yumrusu iri olur. Çayırlarda yetişen saleplerin yumrusu ise daha zayıftır. Anadolu’da salep genellikle Orchis ve Ophyrus türlerinden elde edilir.

 

Türkiye'de yetişen diğer pek çok endemik bitki gibi ticari olarak değerlendirilememektedir. Bitkinin yetiştiği bölgelerde yaşayan halk bunları yok pahasına satmakta ya kısıtlı olarak kendisi tüketmekte ya da ne işe yaradığını bile bilmemektedir. Endemik bitkilerin doğal habitatlarının tespit edilmesi, bunların korumaya alınarak, bölge halkını eğiterek, toplatılması çok büyük ekonomik değeri de beraberinde getirecektir.                                        

Yüksek yerlerde endemik olarak yetişen ve kültür yetiştiriciliği çok zor olan en değerli çiçeklerden biri de ''Orkide''dir. Orkide filizlenmeye başladığında Mayıs, Haziran aylarında toprak altında kalan iki yumrusu vardır demiştik. Yumru toplanırken bir tek yan yumrunun alınması, gövdeyi taşıyan ana yumrunun alınmaması çok çok önemlidir.  Ancak binlerce orkidenin yanlız birkaç türünden salep elde edildiğini düşünecek olursak, doğru yumrunun toplanması daha da önem kazanıyor. Her iki yumru toplanırsa bir sonraki yıl orkide yetişmez.  

Salep Nasıl Elde Edilir?

Orkidemiz çiçekteyken, toprak altındaki yumruları toplanır.(Dikkat yalnız yan yumru alınır, gövdeyi taşıyan ana yumru genellikle alınmaz) Fakat her ikisi de kullanılabilir. Yumrular kremsi, yumurta şeklinde veya çatalsıdır. Toplanan yumrular suyla yıkanarak temizlenir, ipe dizilir ve su veya sütle kaynatılır, sonra açık havada kurutulur. Kurutulan yumrular dövülerek toz edilir. Elde edilen bu toz kullanılacak hale gelmiş olan salebi verir. Saf salebin fiyatı 200 dolar civarıdır. Saf salebin içine nişasta katılarak, fiyatı düşürülür.  

Salep Nerelerde Kullanılır?

Bileşiminde nişasta, şekerler, musilaj ve azotlu maddeler vardır. Bilhassa çocuklarda ishal kesici, kuvvet verici ve gıda olarak kullanılır. Barsak nezlesinde soğuk algınlıklarında ve öksürüğe karşı halk arasında çok kullanılmaktadır. Bilimsel olarak kanıtlanmadıysa da afrodizyak olduğu söylenir.  Dondurma yapımında en çok kullanılır. Salepsiz bir dondurma olmaz. Saf salep ile yapılan dondurma ise en iyisidir.  Salep Borsası Burdur'un Bucak ilçesindedir. Tüm Türkiye'deki salepler buradan alınıp satılır.

 

Ülkemizin de taraf olduğu CITES isimli uluslararası bir anlaşmaya göre, yumruların toplanması ve satılması yasak. Avrupa'da çok ciddi cezalar uygulanıyor. Ülkemizde salep ticaretinin, herhangi bir basamağında her hangi bir müeyyide söz konusu değil:) Yıldan yıla yok oldukları ise, bilimsel olarak ortaya konuyor; ancak halen uygulama yok.  Madem bu değerli çiçekten salep elde etmek için yumrular toplanıyor hiç olmazsa bir yumrunun toplanması konusunda, bu köylerde eğitim verilse ne iyi olurdu. Köylü denetim içinde ek gelir sahibi olurken; orkide alanları tespit edilebilirdi. Türkiye orkideler bakımından zengin bir ülke, ancak ülkemizde yılda üretilen yaklaşık 50 ton salep için, 45-180 milyon yabani orkide bilinçsizce tahrip ediliyor. Doğa harikası bu bitkinin nesli yok olma tehlikesi ile karşı karşıya; acilen önlem alınması gerekiyor. Toplanma ve ticaretinin kontrol altına alınması, glikomannan içeriği yüksek ve kültürü yapılabilen bitkilerin yapılması teşvik edilmelidir.

   E V D E  D O N D U R M A  N A S I L  Y A P I L I R ?

 

Malzemeler : 1 kg süt 6 gram salep (2 çay kaşığı) 200-250 gr arası şeker

Hazırlanışı :

Önce büyük ve onun bir küçüğü çelik tencere iç içe geçirilerek iki tencerenin arasına su konulup derin dondurucuda soğumaya bırakılacak, süt ocağa konularak kaynaması sağlanacak, kaynayan sütün ateşi kısılacak, ayrı bir tabakta salep ile şeker karıştırılacak, karıştırılan salep ve şeker yavaş yavaş kaynayan sütün içine ekilecek, bu arada devamlı karıştırılarak salebin topaklaşması önlenecek, süt koyulmaya başlayınca kaynama işlemi bitirilip ocağın altı kısılacak.

Ocaktan alınan sütün karıştırılarak soğutulması gerekmektedir. Soğuyan sütün derin dondurucudaki çelik tencereye dökülerek karıştırılmaya devam edilip yoğunlaşması sağlanacaktır. Sertleşmesi için derin dondurucuda dinlenmeye bırakılması gerekmektedir.

Derin dondurucudan sertleşmiş kıvamda çıkan dondurmanız servise hazır hale gelmiştir

 

Sizlerle biraz da kendi çektiğim orkide fotoğraflarını paylaşmak istiyorum. Ben çok seviyorum onları siz de sevdiniz mi?

 

Rochester,MN 2012

 

Rochester, MN 2012 

 

İstanbul, 2012 Annemin çiçekleri

 

İstanbul,  2012 Annemin çiçekleri

 

İstanbul, 2012 Annemin çiçekleri

 

İstanbul, 2012 Annemin çiçekleri

http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.asp?id=572282